ಬಂದಾ ದೇಓಲ್ – ಬಂಗಾಳದ ಜೈನ ಪರಂಪರೆಯ ಮರೆತುಹೋದ ಅಮೂಲ್ಯ ರತ್ನ

+  ಬಂದಾ ದೇಓಲ್ ೧೧ನೇ ಶತಮಾನದ ರಚನೆ.
+ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ಜಲ್ಲಾ ಕೇಂದ್ರ ಪುರುಲಿಯಾ ಪಟ್ಟಣದಿಂದ ಸುಮಾರು 35 ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ.
+ ರೇಖಾ ದೆವುಲ್ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಶಿಖರವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ದೇವಾಲಯ.
+ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ಕಲ್ಲಿನ ದೇವಾಲಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಉದಾಹರಣೆಗಳಲ್ಲೊಂದು.
+ ಮರಳುಗಲ್ಲಿನಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟು ತ್ರಿರಥ ರಚನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಜಿನಾಲಯ.

– ಲೇಖಕರು: ನಿತಿನ್ ಹೆಚ್.ಪಿ., ಬೆಂಗಳೂರು

ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ಪುರುಲಿಯಾ ಜಿಲ್ಲೆಯ ರಘುನಾಥಪುರ ಉಪವಿಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ, ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ದೆಯುಲ್ ಘೇರಾ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಬಂದಾ ಒಂದು ಶಾಂತ ಗ್ರಾಮ. ಇಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಪರಂಪರೆಯ ಮರೆತುಹೋದ ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಸ್ಮಾರಕವಾದ ಬಂದಾ ದೇಓಲ್ ಅನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು.

ಚೆಲಿಯಾಮಾ ಗ್ರಾಮದಿಂದ ಕೇವಲ ಒಂದು ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ದೂರದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಪುರುಲಿಯಾ ಪಟ್ಟಣದಿಂದ ಸುಮಾರು 35 ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಬಂಡಾ ದೇಯುಲ್ ಒಂದು ಕಾಲದ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ಶ್ರೀಮಂತ ಜೈನ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಪರಂಪರೆಯ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿ ಉಳಿದಿದೆ.

ಸಾಮಾನ್ಯ ಶಖೆ 11 ನೇ ಶತಮಾನಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಈ ದೇವಾಲಯವು ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ಕಲ್ಲಿನ ದೇವಾಲಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಉದಾಹರಣೆಗಳಲ್ಲೊಂದು. Banda Jain Temple – ಬಂದಾ ಜೈನ ದೇವಾಲಯ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಈ ಸ್ಮಾರಕವು ಭಾರತದ ಈ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಜೈನಧರ್ಮವು ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದ ಸಮಯದ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಹೇಳುತ್ತದೆ.

ಬಂದಾ ದೆವುಲ್ ಅನ್ನು ರೇಖಾ ದೆವುಲ್ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದ್ದು – ಇದು ಗರ್ಭಗುಡಿಯ ಮೇಲೆ ಕೆತ್ತಿರುವ ವಕ್ರರೇಖೆಯ ಗೋಪುರ ಅಥವಾ ಶಿಖರವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ರೂಪವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಮರಳುಗಲ್ಲಿನಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದು ತ್ರಿರಥ ರಚನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಅದರ ಹೊರ ಗೋಡೆಗಳ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಮೂರು ವಿಭಿನ್ನ ಲಂಬವಾದ ಪ್ರಕ್ಷೇಪಣಗಳಿವೆ.

ಇದರ ಗೋಡೆಗಳನ್ನು ಬಳ್ಳಿಗಳ ಕೆತ್ತನೆ, ಚೈತ್ಯ-ಕಿಟಕಿ ವಿನ್ಯಾಸಗಳು ಮತ್ತು ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾದ ಕುಸುರಿ ಕೆಲಸಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇವೆಲ್ಲವೂ ಕಾಲದ ನಿರಂತರ ಸವೆತದ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಶತಮಾನಗಳಿಂದ ಬದುಕುಳಿಯುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದ ಸೊಗಸಾದ ಕೆತ್ತನೆಗಳು.

ದೇವಾಲಯದ ಒಳಭಾಗವು ಚೌಕಾಕಾರದ ಗರ್ಭಗುಡಿಯನ್ನು  ಹೊಂದಿದ್ದು ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಜೈನ ತೀರ್ಥಂಕರರ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾದಂತಹ ಸ್ಥಳ. ಅದರ ಮುಂದೆ ಒಂದು ಮಂಟಪ ಹಾಗೂ ಕಂಬಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಸಭಾಂಗಣದ ಅವಶೇಷಗಳಿವೆ. ಇದರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾಗ ಕುಸಿದಿದ್ದರೂ, ಎಂಟು ಕಂಬಗಳನ್ನು ನಾವು ಕಾಣಬಹುದು. ಈ ಕಲ್ಲಿನ ಕಂಬಗಳು ಬಹುಶಃ ಒಂದು ಕಾಲದ ಭವ್ಯವಾದ ಮಹಾಮಂಟಪದ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಯಾಗಿರಬಹುದು, ಅದರ ಛಾವಣಿಯು ದೇವಾಲಯದ ಮುಂಭಾಗದ ವಿಶಿಷ್ಟ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯವನ್ನು ಮರೆಮಾಚುವಷ್ಟು ಎತ್ತರಕ್ಕೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿದ್ದಿರಬಹುದು.

ಬಂದಾ ದೇಓಲ್‌ನ ಮುಂಭಾಗದ ಎತ್ತರವು ಅಸಾಮಾನ್ಯ. ಗರ್ಭಗುಡಿಯ ಬಾಗಿಲಿನ ಮೇಲೆ ಮೂರು ಲಂಬ ಹಂತಗಳ ತೆರೆಯುವಿಕೆಗಳನ್ನು ಜೋಡಿಸಲಾಗಿದೆ, ಪ್ರತಿಯೊಂದೂ ಒಂದರ ಮೇಲೊಂದು ಸಣ್ಣ ಕೋಣೆಯಾಕೃತಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಇವು ಬೆಳಕಿಗನ ಕಿಟಕಿಗಳಲ್ಲ, ಆದರೆ ದೇವಾಲಯದ ಒಳ ರಚನೆಯ ಭಾಗಗಳು.

ಈ ದೇವಾಲಯವು ಅಲಂಕಾರದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಸಾಧಾರಣವಾಗಿದ್ದರೂ, ಅದರ ಅಡಿಪಾಯದ ರಚನೆಯು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ವಿಶಿಷ್ಟವಾದುದು.

ಇಂತಹ ಅನೇಕ ಜಿನಾಲಯಗಳು ಕಾಲನ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೋಳಗಾಗಿ ಕಳೆದುಹೋಗಿವೆ – ಕೆಲವು ಶೈವ ಅಥವಾ ಶಕ್ತ ದೇವಾಲಯಗಳಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆಗೊಂಡಿವೆ, ಇನ್ನೂ ಹಲವು ಶಿಥಿಲವಾಗಿವೆ. ಬಂಡಾ ಡ್ಯೂಲ್ ಕೇವಲ ಕಲ್ಲಿನ ರಚನೆಯಲ್ಲ ಅದು ಜೈನಧರ್ಮದ ವೈಭವದ ದಿನಗಳ ಜೀವಂತ ಸಾಕ್ಷಿ. ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಧರ್ಮ, ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಮತ್ತು ಸಮುದಾಯಗಳು ಒಂದಾಗಿ ವೈಭವಯುತವಾಗಿ ಮೆರೆದ ದಿನಗಳ ಸಾಕ್ಷಿಯಂತಿದೆ. ಬಂದಾ ದೇಯುಲ್ ಬಂಗಾಳದ ಪ್ರಾಚೀನ ಜೈನ ಇತಿಹಾಸದ ಒಂದು ನೋಟವನ್ನು ನೀಡುವುದಲ್ಲದೆ, ಮರೆತುಹೋದ ದೇವಾಲಯಗಳು ಸಹ ಕಾಲದ ಧ್ವನಿಯೊಂದಿಗೆ ಹೇಗೆ ಪ್ರತಿಧ್ವನಿಸುತ್ತವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಸಾರಿ ಸಾರಿ ಹೇಳುತ್ತದೆ.